URE prezentuje charakterystykę polskiego rynku gazu

W 2011 r. całkowite zużycie gazu ziemnego w Polsce wyniosło, według danych pozyskanych w toku przeprowadzonych cyklicznych badań monitorujących, 14 380,99 mln m³. Dostawy gazu z zagranicy w ilości 10 915,28 mln m³, uzupełniane były gazem pochodzącym ze źródeł krajowych w ilości 4 329,42 mln m³, co stanowiło blisko 30% całkowitego zaopatrzenia kraju w gaz ziemny. Całkowite dostawy gazu z zagranicy w 2011 r. obejmowały import z kierunku wschodniego oraz dostawy wewnątrzwspólnotowe z Niemiec i Czech, przy czym istotną ich część stanowił import z kierunku wschodniego, realizowany w ramach długoterminowego kontraktu zawartego w 1996 r. pomiędzy Polskim Górnictwem Naftowym i Gazownictwem SA (PGNiG SA) a OOO „Gazprom eksport”. Na podstawie tego kontraktu zakupiono 9 335,54 mln m³ gazu ziemnego, co stanowiło ok. 85% całkowitego importu tego surowca na terytorium Polski. Import ten uzupełniany był dostawami z Niemiec i Czech. Wielkość sumaryczna tych dostaw, realizowanych w ramach umów wyniosła 1 579,74 mln m³, co stanowiło ok. 14% całkowitego przywozu gazu na terytorium Polski.

Jednocześnie, w marcu 2011 r. zawarty został aneks do kontraktu kupna-sprzedaży gazu ziemnego do Rzeczypospolitej Polskiej pomiędzy PGNiG SA i OOO „Gazprom eksport” z 25 września 1996 r. Zgodnie z postanowieniami aneksu, który obowiązywał do 31 grudnia 2011 r., strony uzgodniły możliwość zwiększenia dobowego odbioru gazu ziemnego w punkcie zdawczo-odbiorczym Wysokoje do 13,95 mln m³ na dobę (wg polskiej normy), przy zachowaniu dotychczasowego poziomu rocznych ilości kontraktowych. Pomimo korzystania w sezonie 2010/2011 z obowiązkowych zapasów gazu zaistniała konieczność zapewnienia większych dostaw gazu do sytemu spowodowana znacznymi spadkami temperatur w okresie zimowym. Aby uniknąć wprowadzania ograniczeń dostaw gazu dla wszystkich klientów przemysłowych (podziemne magazyny gazu były wypełnione jedynie w ok. 15%, jako efekt bardzo mroźnego grudnia 2010 r., kiedy zanotowano rekordowe miesięczne zużycie gazu), wprowadzono kilkudniowe ograniczenie na podstawie umowy handlowej jedynie dla PKN Orlen SA.

Ponadto, 31 marca 2011 r. PGNiG SA wystąpiło do OOO „Gazprom eksport” z wnioskiem o przystąpienie do renegocjacji ceny gazu ziemnego dostarczanego przez OOO „Gazprom eksport” na mocy kontraktu z 25 września 1996 r. kupna-sprzedaży gazu ziemnego do Rzeczypospolitej Polskiej, w celu jej obniżenia. Jednakże stronom nie udało się osiągnąć porozumienia. W związku z powyższym, korzystając z przewidzianego kontraktem uprawnienia, PGNiG SA 7 listopada 2011 r. uruchomiło procedurę arbitrażową i przekazało sprawę do Trybunału Arbitrażowego.

Działalność wydobywcza i poszukiwawcza

W 2011 r. prowadzono działania na rzecz poszukiwania i wydobycia gazu ze złóż niekonwencjonalnych, które w niedalekiej perspektywie mogą mieć wpływ na funkcjonowanie rynku gazu ziemnego w Polsce, a pojawienie się dodatkowych ilości taniego gazu ziemnego na rynku może być istotnym bodźcem dla gospodarki, który nada nowy impet inwestycjom w infrastrukturę gazową w Polsce. W 2011 r. kilkanaście firm na terenie naszego kraju prowadziło na podstawie udzielonych przez Ministra Środowiska koncesji, prace poszukiwawcze niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego: w rejonie Lubelszczyzny, Mazowsza, Pomorza i Monokliny Przedsudeckiej. Obszar objęty planowanymi pracami wynosi ponad 37 tys. km2, co stanowi prawie 12% obszaru Polski. Według stanu na 31 grudnia 2011 r. Minister Środowiska udzielił 257 koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie ropy naftowej i gazu ziemnego (w tym 109 na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż gazu łupkowego). Potwierdzenie w niedalekiej przyszłości wydobywalnych zasobów gazu łupkowego w Polsce oraz możliwość eksploatacji niekonwencjonalnych złóż gazu będzie istotne dla bezpieczeństwa energetycznego kraju, stanowiąc element różnicujący źródła i kierunki dostaw. Jednocześnie wobec tej perspektywy spodziewać się można zwiększenia konkurencji na krajowym rynku gazu, będącego następstwem pojawienia się nowych podmiotów oferujących gaz po cenach konkurencyjnych, a także możliwości przysyłania gazu z przeznaczeniem dla odbiorców europejskich przy wykorzystaniu w tym celu interkonektorów na połączeniach z zachodnimi i południowymi sąsiadami Polski. Dla właściwego spożytkowania potencjału, jakim jest gaz łupkowy, właściwym rozwiązaniem wydają się w szczególności inwestycje z wykorzystaniem gazu ziemnego w sektorze wytwarzania energii elektrycznej. Jednocześnie w celu upłynnienia rynku gazu ziemnego, w tym gazu pochodzącego ze złóż niekonwencjonalnych, możliwa byłaby zmiana charakteru pracy oraz pełne wykorzystanie obecnych i nowobudowanych połączeń gazowych poprzez wdrożenie i zapewnienie przepływów dwukierunkowych: Lasów, Cieszyn - poprzez ewentualną zmianę kierunku przepływu oraz Jamał - poprzez ewentualną zmianę sposobu wykorzystania. Niewątpliwy wpływ na rozwój rynku gazu łupkowego ma stymulowanie popytu, w tym szukanie optymalnych rozwiązań pozwalających na wykorzystanie ilości gazu ze złóż niekonwencjonalnych, które pojawią się w momencie rozpoczęcia jego wydobycia.

Rynek Hurtowy

Hurtowy segment rynku gazu ziemnego w 2011 r. w Polsce to nadal segment jednego sprzedawcy. Działalność w zakresie hurtowego obrotu gazem ziemnym w Polsce, rozumiana jako sprzedaż gazu podmiotom wykorzystującym go w celu dalszej odsprzedaży, była zdominowana przez przedsiębiorstwo PGNiG SA i funkcjonowała wyłącznie w ramach Grupy Kapitałowej PGNiG (GK PGNiG).

Przedsiębiorstwa obrotu gazem spoza GK PGNiG w zasadzie nie zajmowały się sprzedażą hurtową. W ich przypadku można analizować prowadzoną działalność handlową w oparciu o udział w rynku detalicznym. Co prawda, odnotowano niewielkie ilości gazu ziemnego kupowanego w celu dalszej odsprzedaży, które dotyczyły czterech podmiotów, jednakże podmioty te nie korzystały z zasady TPA. Dotyczyło to sprzedaży skroplonego gazu ziemnego - LNG. W 2011 r. gaz ziemny w postaci LNG sprzedawany był w celu dalszej odsprzedaży w relatywnie niewielkich ilościach, tj. 22 103,7 ton (ok. 30,5 mln m³ gazu w warunkach normalnych).

Obrót gazem ziemnym w 2011 r. realizowany był wyłącznie w ramach kontraktów dwustronnych, a forma sprzedaży gazu za pośrednictwem giełdy czy hubów, istotna z punktu widzenia możliwości wymiany handlowej i nabierająca coraz większego znaczenia w Unii, nie funkcjonowała w Polsce. Ceny paliwa gazowego nie są różnicowane w zależności od tego, czy wykorzystuje się gaz na potrzeby własne odbiorcy, czy do dalszej odsprzedaży. O cenie decyduje moc zamówiona, brana pod uwagę odrębnie dla każdego z punktów odbioru. Wolumen sprzedaży nie jest czynnikiem bezpośrednio różnicującym ceny.
W 2011 r. działalność przesyłowa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej realizowana była przez Operatora Gazociągów Przesyłowych Gaz-System SA (dalej OGP Gaz-System SA). Działalność OGP Gaz-System SA obejmowała zarządzanie krajowym systemem przesyłowym, zgodnie z decyzją Prezesa URE z 13 października 2010 r., na mocy której spółka została wyznaczona operatorem systemu przesyłowego gazowego do 31 grudnia 2030 r. Na jej podstawie spółka zarządzała sieciami wysokiego ciśnienia o łącznej długości 9 850 km.